Γιατί να ΜΗΝ ξεκινήσεις κάτι δικό σου

Πριν από μερικά χρόνια, ένας φίλος μου είχε πάει σε κάτι σεμινάρια υποκριτικής. Ήθελε να μάθει θέατρο και ένας γνωστός ηθοποιός είχε έρθει στην πόλη του για να τα παρουσιάσει. Ο φίλος μου πήγε γεμάτος όρεξη και χαρά, περιμένοντας να μάθει για τον χώρο του θεάτρου από κάποιον πιο έμπειρο.

Στο σεμινάριο, όμως, αντί για ένα ζεστό καλωσόρισμα, βρήκε έναν θυμωμένο, αρνητικό τύπο, που έφαγε το μεγαλύτερο κομμάτι του διώρου να τους εξηγεί γιατί «δεν έπρεπε να γίνουν ηθοποιοί».

Προφανώς, του φάνηκε περίεργο – όπως φάνηκε και σε εμένα. Γι’ αυτό και το θυμάμαι ως σήμερα.

Από τότε, όμως, έχουν περάσει πολλά χρόνια, και στο ενδιάμεσο έχω περάσει τρία χρόνια στο Βερολίνο, τρέχοντας τη δική μου εταιρεία. Έχοντας, δηλαδή, ξεκινήσει, κάτι δικό μου.

Και σήμερα καταλαβαίνω καλύτερα τον ξινισμένο ηθοποιό. Αφού εάν κάποιος σήμερα με ρωτούσε συμβουλές για το «πως να ξεκινήσει κάτι δικό του» θα άρχιζα την κουβέντα με μια δυνατή ξινίλα.

Γιατί να θες να ξεκινήσεις κάτι δικό σου;

Γνωρίζουμε ότι μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού είναι υπάλληλοι και λιγότεροι είναι επιχειρηματίες.

Αυτό το ξέρουμε εμπειρικά, αλλά στέκει και αριθμητικά, αφού ένας επιχειρηματίας προσλαμβάνει συνήθως περισσότερους από έναν υπάλληλους.

Αυτό σημαίνει πως η κοινωνία, σαν σύνολο, τείνει περισσότερο να βλέπει τα πράγματα σαν ένας υπάλληλος.

Και από αυτή την άποψη, ο επιχειρηματίας ή το “αφεντικό”, έχει μια σειρά από χαρακτηριστικά που τον κάνουν να φαίνεται σαν τον κερδισμένο στη ζωή.

Το αφεντικό ως στερεότυπο:

• Δίνει εντολές στους άλλους και αυτό κάνει ότι θέλει.
• Παίρνει περισσότερα λεφτά από τον υπάλληλο και πολλές φορές φαινομενικά “άδικα” αφού ο υπάλληλος κάνει όλη τη δύσκολη δουλειά.
• Έχει το πρεστίζ του “αφεντικού” στην υπόλοιπη κοινωνία

…και ούτω καθεξής. Οπότε, όταν ένας εργαζόμενος φτάνει σε ένα σημείο να έχει κουραστεί με τη δουλειά του, αρχίζει να ονειρεύεται αυτό το κάτι καλύτερο που θα είχε αν ήταν “το αφεντικό”.

Να πω και μια ακόμη πραγματικότητα: Το καπιταλιστικό σύστημα είναι το σύστημα της ίσης πρόσβασης για όλους. Εξού και το “φιλελεύθεροι”. Αυτό σημαίνει πως, “ο δρόμος είναι ανοιχτός και τα σκυλιά δεμένα”. Κανένας δεν εμποδίζει κανέναν να γίνει “αφεντικό”.

Όποιου χρώματος, καταγωγής, κοινωνικής θέσης, οικονομικής θέσης, φύλου ή προσανατολισμού κι αν είναι κανείς, το καπιταλιστικό σύστημα τον προσκαλεί στην ανοιχτή του αγκαλιά χωρίς καμία προκατάληψη.

Αρκεί αυτός ο κάποιος να καταφέρει να πείσει την αγορά για το προϊόν του και να βγάλει κέρδος.

Το κέρδος είναι η ουσία της επιχειρηματικότητας – και αυτό πολλοί το ξεχνάνε. Αν δεν μπορείς να βγάλεις κέρδος, την πάτησες – όποιος κι αν είσαι. Στην (αληθινή) επιχειρηματικότητα δεν έχει ούτε τζάμπα επιδοτήσεις, ούτε υπεξαιρέσεις δημοσίων ταμείων, ούτε κάποιον να σου κρατάει το χέρι.

Ο δρόμος είναι ανοιχτός για όλους. Αλλά και όλοι θα κριθούν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο: Με το αν στο τέλος κατάφεραν να βγάλουν κέρδος.

Εδώ έρχονται πολλοί και λένε “ναι, αλλά δεν υπάρχει ισότητα στον καπιταλισμό, αφού όποιος έχει πλούσια οικογένεια έχει αβαντάζ”.

Αυτό είναι αλήθεια, αλλά αυτό δεν αναιρεί το δικαίωμα της ίσης πρόσβασης και ίσης αντιμετώπισης. Στον καπιταλισμό, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να σου πει “πως θα ξοδέψεις τα λεφτά σου” (φιλελευθερισμός ξανά), το οποίο σημαίνει ότι αν είσαι φτωχός και δουλέψεις σκληρά χωρίς να τρως φράγκο και στα 60 σου αποφασίσεις να τα δώσεις όλα στα παιδιά σου, αυτό είναι δικαίωμά σου.

Ουσιαστικά, επιλέγεις να ξοδέψεις τα λεφτά σου για να δώσεις αβαντάζ στα δικά σου παιδιά. Προσωπικά, δεν βλέπω καμία αδικία σε αυτό.

Επίσης, κανείς δεν σε εμποδίζει να φτιάξεις μια πετυχημένη επιχείρηση με σχετικά μικρό κεφάλαιο. Το μεγάλο αρχικό κεφάλαιο δεν σημαίνει απαραίτητα και μια μετέπειτα πετυχημένη επιχείρηση. Άσε που με μεγάλο αρχικό κεφάλαιο έχεις και περισσότερα να χάσεις.

Και για να το πάω παραπέρα, κανείς δεν σε εμποδίζει να πείσεις κάποιον άλλον που έχει κεφάλαιο για να επενδύσει στο εγχείρημά σου. Εδώ ο άλλος ο ψευτο-γιατρός που δείχνουν στις ειδήσεις έπειθε βουλευτές να του δίνουν εκατομμύρια. Εσύ αν έχεις τα προσόντα για να δημιουργήσεις μια κερδοφόρα επιχείρηση για ποιόν λόγο να μην αναζητήσεις εξωτερικό κεφάλαιο; Κι αυτό θέμα ικανότητας είναι και όχι τύχης.

---

Γιατί τα λέω όλα αυτά;

Γιατί αν διαβάζοντάς τα νιώθεις κάποιο αρνητικό τσίγκλισμα, σαν να περιμένεις κάποιον θεό της σοσιαλιστικής δικαιοσύνης να κατέβει από τον ουρανό και να πει “Όχι! Όποιος έχει πολλά θα δώσει τα μισά στον άλλον” τότε θα πει ότι η ιδεαλιστική σου αντιμετώπιση δεν είναι σε επαφή με την πραγματικότητα της αγοράς και, πιθανότατα, δεν θα τα καταφέρεις στον πραγματικό κόσμο σαν εν δυνάμει “αφεντικό”.

Η επιχειρηματικότητα θέλει κυνικότητα. Να βλέπεις τον κόσμο όπως είναι, ως δεδομένα, είτε σου αρέσει είτε όχι.

Η ανοιχτή φύση του καπιταλισμού, φυσικά, σημαίνει ότι το “αφεντικό” δεν είναι κάποιο μαγικό είδος ανθρώπου, αλλά θα μπορούσες να είσαι εσύ ή ο παραδίπλα.

Πως; Κανείς δεν ξέρει. Δεν υπάρχει βιβλίο οδηγιών. Εντάξει, υπάρχουν αμέτρητες πηγές για βέλτιστες πρακτικές (σε φάση “κοινή λογική”) για την επιχειρηματικότητα, αλλά στην πράξη, ο μόνος που θα πρέπει να απαντήσει το κάθε ερώτημα, ακόμη και να θέσει τα ερωτήματα, θα είσαι εσύ.

Και πολύ, πάρα πολύ γρήγορα, θα δεις πόσο φτηνές είναι οι ιδέες.

Στο Βερολίνο κάθε μέρα γνώριζα δέκα παρεξηγημένους που νόμιζαν ότι η ιδέα τους θα αλλάξει τον κόσμο (βάλτε και εμένα μέσα στη λίστα αν θέλετε). Όσο περνούσε ο καιρός, φαίνονταν πόσο λίγο μετρούσαν οι ιδέες, ή αν το θέλετε καλύτερα, πόσο κούφιες ήταν.

Έχεις κάνει business plan; Δεν εννοώ να γράψεις τη μαγευτική σου ιδέα και το wishful thinking της ξεχωριστής χιονονιφάδας σε μια παράγραφο. Εννοώ, κλασσικό, δουλεμένο business plan 30+ σελίδων, με έρευνα ανταγωνισμού, business model και liquidity planning.

Αν όχι, τότε ετοιμάσου για κάτι πολύ ταπεινωτικό.

Όποιος δεν έχει επιχειρήσει πέφτει πολύ έξω στο πόσα λεφτά θα πρέπει να βγάζει μια εταιρεία απλά και μόνο για να κάνει break-even. Και φυσικά δεν μιλάω καν για το πόσο δύσκολο είναι να βρεις τον πρώτο σου πραγματικό πελάτη. Σε φάση, ρώτα ειλικρινά τον εαυτό σου: Θα έβγαζες εσύ αληθινά λεφτά από την τσέπη σου για να πληρώσεις (ως πελάτης) το προϊόν που υποθετικά θέλεις να αναπτύξεις;

Και όλα αυτά, αν γίνουν και γίνουν σωστά, και πάλι η πιθανότητα επιτυχίας είναι 1 στις 10. Το 90% των start-up εταιρειών αποτυγχάνει (κλείνει) μέσα στα πρώτα δύο χρόνια. Και αν νομίζεις ότι εσύ θα είσαι στο 1 από τα 10, τότε ξεκινάς ακριβώς με τη λάθος αντιμετώπιση: Δεν σέβεσαι τους αντικειμενικούς αριθμούς και το τρομακτικό θηρίο που είναι ο εχθρός σου.

Αν η ζωή του υπαλλήλου σου φαίνεται δύσκολη στο 10, τότε η ζωή του entrepreneur/επιχειρηματία θα σου φανεί στο 1000. Άσε που στην πράξη, μόνος σου θα δουλεύεις και μάλιστα όλη τη μέρα (και τη νύχτα), οπότε θα έχεις όλα τα κακά του να είσαι υπάλληλος, χωρίς τα καλά, που είναι ο μισθός και η ηρεμία του να τα αφήνεις όλα πίσω σου όταν σχολάς από το γραφείο.

Θα είσαι σε μια μόνιμη αβεβαιότητα. Θα δουλεύεις όλη μέρα κάθε μέρα χωρίς κανένα “μπράβο” ή βραβείο.

Τα πρώτα δύο χρόνια δεν θα βγάζεις λεφτά, αλλά θα “καις λεφτά”. Κι αυτό, ΑΝ βγάλεις ποτέ.

Κι όταν με το καλό χρειαστεί να προσλάβεις υπαλλήλους θα έχεις τα αρχικά σου προβλήματα συν τα αυξανόμενα στρες της διαχείρισης ανθρώπων που δεν μοιράζονται σε καμία περίπτωση τα ίδια stakes με εσένα και (προφανώς) θα σε παρατήσουν με την πρώτη αφορμή. Α, και να μη μιλήσουμε για τα “κρυφά” έξοδα που δεν φαίνονται όταν είσαι από τη μεριά του υπαλλήλου, αλλά συχνά καταλήγουν να είναι μισός+ ακόμη μισθός για κάθε άτομο που προσλαμβάνεις.

Με άλλα λόγια, σου λέω ότι ΔΕΝ θες να ξεκινήσεις κάτι δικό σου.

Η επιχειρηματικότητα ΔΕΝ έχει ρομαντισμό. Δεν έχει gala με επιχειρηματίες και πολλά λεφτά, ή τουλάχιστον δεν τα έχει στην αρχή, εκεί που εσύ νομίζεις.

Αν έχει οτιδήποτε καλό, αυτό έρχεται μετά από κάψιμο ετών, που έχεις πουλήσει την ψυχή σου, που έχεις φτάσει στα όρια της χρεοκοπίας και ξέρεις τόσο καλά τα ψυχοσωματικά που κάνεις διαγνώσεις στους γνωστούς σου.

Και όταν και αν έρθει το οποιοδήποτε καλό, εσύ θα έχεις το μυαλό σου στην επιχείρηση που τρέχει και που ξέρεις πως εσύ είσαι το μόνο πράγμα που την κρατάει όρθια, οπότε δεν θα έχεις καν τη χαλαρότητα για να το χαρείς.

Αυτή είναι η αλήθεια για το να ξεκινήσεις κάτι δικό σου: Μια σειρά από ζόρια, κόστη και αβεβαιότητα, με μια τιποτένια πιθανότητα να καταφέρεις να στήσεις μια επικερδή επιχείρηση.

Και μόνο αν τα καταλαβαίνεις όλα αυτά και νιώθεις βαθιά μέσα σου την ανωμαλία ότι το να φτιάξεις κάτι δικό σου είναι μονόδρομος για σένα, μόνο τότε μπορείς να κάνεις το πρώτο βήμα.

Μόνο αν απέναντι σε κάθε αρνητισμό από το περιβάλλον σου, από τη φωνούλα μέσα σου και από τυχαίους blogger στο internet εσύ ακόμη νιώθεις πως στην επιχειρηματικότητα βρίσκεται το κάλεσμά σου, μόνο τότε ξέρεις πως πρέπει σίγουρα να το προσπαθήσεις.

Και πάλι, μέσα από τη διαδικασία, ίσως να τα καταφέρεις. Ίσως να αποτύχεις. Ίσως να δεις πως τελικά δεν ήταν για σένα.

Σε κάθε περίπτωση, μονάχα αν νιώθεις έτσι κόντρα σε κάθε αμφιβολία, θα έχεις σίγουρα κάνει ένα σπάνιο ταξίδι, που είναι πραγματικά για λίγους.