Έχουν περάσει ακριβώς τρία χρόνια από όταν έφυγα από τη Γερμανία, για να επιστρέψω μόνιμα στην Ελλάδα. Το ίδιο «οργανικά» όπως είχα μετακομίσει στο Βερολίνο, έτσι «οργανικά» ήρθε και η επιστροφή: Χωρίς να το έχω πολύ-κανονίσει και χωρίς να είμαι απολύτως έτοιμος για αυτό.

Αλλά για αυτά έχουμε ψιλο-μιλήσει... Σήμερα θέλω να μοιραστώ το τελικό συμπέρασμα, τρία χρόνια μετά από την επιστροφή μου, που είναι και μια ερώτηση που ακούω συχνά: «Πως είναι να μένεις στην Ελλάδα, σε σχέση με το έξω;»

(Παρεμπιπτόντως, όπου λέω «εξωτερικό», θα εννοώ «στην οικονομικά ανεπτυγμένη Ευρώπη». Γιατί έχει και «εξωτερικό» που είναι χειρότερο από την Ελλάδα.)

Την απάντηση θα τη δώσω εμμέσως, μέσα από μια λίστα από λόγους για τους οποίους (πιστεύω) πως αξίζει να φύγει κανείς από αυτή τη χώρα. Λόγους που, μετά από τέσσερα χρόνια στη Γερμανία και από αρκετά ταξίδια, μου δίνουν την αυτοπεποίθηση να πω ότι «εκεί έξω είναι σίγουρα καλύτερα».

Η (σάπια) οδηγική παιδεία των Ελλήνων

Αν ήταν αν διαλέξω μονάχα ένα χαρακτηριστικό ενός λαού για να κάνω extrapolate τη συνολική τους κουλτούρα, θα διάλεγα την οδηγική συμπεριφορά τους. Βλέπετε, έχει όλες τις προδιαγραφές για να δείξει τον πραγματικό χαρακτήρα ενός ανθρώπου.

Επειδή δουλεύω remotely, οδηγάω σπάνια και έχω ξεσυνηθίσει την «Ελληνική οδήγηση». Και όποτε αναγκάζομαι να πιάσω τιμόνι, καταλήγω με τους παλμούς μου ανεβασμένους στο 150 και ένα μεγάλο μίσος για ότι αντιπροσωπεύει αυτή η χώρα.

Η (αντικοινωνική) ανταγωνιστικότητα του Έλληνα

Ο δρόμος έχει συγκεκριμένους κανόνες και προτεραιότητες, αλλά τα ζωώδη ένστικτα των Ελλήνων δεν τους επιτρέπουν να τα ακολουθήσουν.

Κάθε οδηγός, θα κάνει το παν για να μπει μπροστά σου και να σε προσπεράσει, είτε βιάζεται είτε όχι. Στην Ελλάδα «δεν επιτρέπεται να αφήσεις κανέναν να σου φάει τη σειρά». Το κάθε τι σε αυτή την κοινωνία είναι ανταγωνιστικό και όλοι θέλουν να υπερισχύσουν απέναντι σε όλους.

Θέλεις να περάσεις το stop και να μπεις στη ροή της σταματημένης κίνησης; Καλή τύχη. Κανείς δεν πρόκειται να σε αφήσει. Ο μόνος τρόπος είναι να γκαζώνεις για να «φοβίσεις» τον αντίπαλο πως παίζει να τον τρακάρεις. Μόνο τότε μπορεί να κάνει πίσω, αφού σ_την Ελλάδα κερδίζει πάντα ο πιο τρελός και αυτός που έχει λιγότερα να χάσει_. Αυτός είναι και ο βασικός κανόνας της κοινωνίας μας.

Η (παράλογη) βιασύνη των αργόσχολων

Ή το άλλο, που στην Ελλάδα όλοι βιάζονται;

Νομίζω στην ίδια χώρα μεγαλώσαμε όλοι, και θα σας πω ένα πράγμα: Ανάθεμα στη ζωή μου αν γνώρισα 5-6 άτομα που πραγματικά είχαν σοβαρό λόγο να βιάζονται - που ακόμη και για αυτούς, η βιασύνη ήταν οριακά αχρείαστη.

Όταν, όμως, ξέρω πως το 90% του περίγυρού μου είναι πρακτικά αργόσχολοι, πως κάνουν κάθε μέρα τα ίδια πράγματα και τους περισσεύει ο χρόνος για 5 ώρες binge watching στο Netflix, τότε ρε φίλε γιατί όλοι στους Ελληνικούς δρόμους, πεζοί και οδηγοί, βιάζονται σαν να τους περιμένει ο Ομπάμα για το meeting;

Να μιλήσω και για τις πινακίδες των Stop; Να έλεγα ότι εγώ είμαι ο καθυστερημένος, που το μυαλό μου δουλεύει αργά και σταματάω πλήρως το αμάξι και κοιτάω δύο-τρεις φορές για σιγουριά, προτού συνεχίσω. Άντε, ας πούμε ότι είμαι.

Πως γίνεται όμως όλοι αυτοί οι Schumacher της Ελλάδας, οι πιλότοι των Toyota Yaris να περνάνε τα Stop γκαζωμένοι, χωρίς να ρίξουν ούτε βλέφαρο; Δεν νιώθουν ρε φίλε;

Η λογική απάντηση είναι πως ο μέσος Έλληνας οδηγός είναι τόσο χαζός, που δεν έχει καν αίσθηση του κινδύνου. Νομίζει ότι είναι τέτοια οδηγάρα, που έχει δει το κάθε αυτοκίνητο που έρχεται από χιλιόμετρα, λες και είναι drone με κάμερα 360 μοιρών.

Ε, αυτή είναι η γνωστή σιγουριά του χαζού. Το Dunning-Kruger Effect στην καθαρότερή του μορφή.

Γι' αυτό, όμως, κάθε λίγες μέρες, βλέπω έναν τρακαρισμένο στη γειτονιά μου, σε έναν ήσυχο δρόμο στο προάστιο, με ελάχιστη κίνηση. Αυτοί οι άνθρωποι, αλήθεια, μου προκαλούν αηδία, και με κάνουν να φαντασιώνομαι πως φεύγω ξανά από αυτή τη χώρα.

Ένα πολύ softcore παράδειγμα ενός καθημερινού παρκαρίσματος στη Τούμπα.

Η χώρα της ανομίας

Δεν χρειάζεται, φυσικά, να οδηγήσω για να φρικάρω με αυτά που βλέπω. Αρκεί να κάνω το πρωινό μου περπάτημα στην Τούμπα (στη Θεσσαλονίκη).

Αγενέστατοι οδηγοί που παρκάρουν κυριολεκτικά όπου βρουν. Διπλό- και τριπλο-παρκαρίσματα. Αμάξια «πάνω στον δρόμο», σε πεζοδρόμια, σε σημεία που προσωπικά δεν θα μπορούσα να τα οραματιστώ ως πάρκινγκ.

Αλλά βλέπετε, σε αυτή τη χώρα υπάρχει ασυδοσία. Έτσι έχουν τα πράγματα: Αν είσαι παραβατικός, τότε έχεις ισχύ. Δεν σε αγγίζει κανείς και όλοι σε φοβούνται.

Κανένας καλός και τίμιος άνθρωπος δεν βλέπει χαΐρι σε αυτή τη χώρα. Το Ελληνικό σύστημα είναι εναντιωμένο στους ανθρώπους που θέλουν τάξη στην κοινωνία, γιατί ακριβώς αυτοί που βρίσκονται στις θέσεις που θα έπρεπε να μας προστατεύουν, είναι οι χειρότεροι.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί η χώρα μας είναι corrupt, σχεδόν ολοκληρωτικά διεφθαρμένη. Το «βαθύ» δημόσιο αποτελείται από ακριβώς αυτούς τους ανθρώπους που το ταλέντο τους ήταν η λαμογιά, η ευθυνοφοβία και η έλλειψη τσίπας, που τους επέτρεπε (ηθικά) να ζητάνε ρουσφέτια για να μπουν.

Και επειδή δεν υπάρχει καμία δικλείδα ασφαλείας, αυτοί οι ίδιοι μετά διαιωνίζουν την κατάσταση και συνεχίζουν να προσλαμβάνουν ομοίους τους - και όποτε πάει να γίνει μια αλλαγή προς το καλό, είναι οι πρώτοι που διαμαρτύρονται για τα «δικαιώματά» τους.

Ένα όμορφο, καινούργιο πάρκο, σε μια καλή περιοχή της Θεσσαλονίκης, όπου κάποιοι είδαν τις καθαρές, ωραίες λάμπες και είπαν: "Γιατί να μην τις γεμίσουμε απαίσιες μουτζούρες;" Και το έκαναν σε περίπου 10 τέτοιες λάμπες στον χώρο - και σε άλλους τόσους τοίχους.

Η (υπο)κουλτούρα της νέας γενιάς

Αυτή η έλλειψη εφαρμογής του νόμου, λοιπόν, σε συνδυασμό με την φτωχοποίηση της τελευταίας δεκαετίας, έχει δημιουργήσει και μια νέα γενιά παραβατικών: Τις νεανικές συμμορίες, από παιδιά που δεν έχουν καμία ελπίδα οικονομικής επιτυχίας ή κοινωνικής ανέλιξης.

Και το μόνο πράγμα που τους παρέχει κάτι σαν "όνειρο", είναι η υποκουλτούρα των τράπ τραγουδιών, που τους λέει ότι ο μόνος τρόπος να γίνεις «κάτι» σε αυτή τη χώρα, είναι να πουλάς ναρκωτικά και να πυροβολιέσαι.

Και από την άλλη πλευρά, υπάρχει η άλλη υπο-κουλτούρα των "εχόντων": Η αντίστοιχα παρακμιακή μπουζουκουλτούρα - που δεν χάθηκε ποτέ.

ΠΑΣΟΚτζίδικα ιδανικά, μέσα από το πρίσμα της Ελλάδας της κρίσης, έχουν φτιάξει μια απολύτως επιφανειακή γενιά, που μόνο της όνειρο είναι να πάρει Moncler για να φλεξάρει στο Instagram ή να δουλεύει σαν δούλος για 600 ευρώ τον μήνα σε μια δουλειά που το αφεντικό τους βάζει απλήρωτες υπερωρίες, ενώ μένουν με τους γονείς τους, για να πάρουν το τελευταίο iPhone Pro με δόσεις (που θα πληρώνουν για τέσσερα χρόνια).

Ο μέσος νέος άντρας θέλει μονάχα να φλεξάρει ένα ψέμα και η μέση νέα Ελληνίδα να ταΐζει ολημερίς τα ταμεία των Zara και κάθε λογής e-shop, γκρινιάζοντας και οι δύο για "την κατάσταση στη χώρα", χωρίς να προσπαθήσουν ποτέ να αποκτήσουν πραγματικά σπάνιες ικανότητες ή να πάρουν πάνω τους ευθύνες που θα φέρουν εις πέρας αποτελεσματικά.

Κάποιος (κάτω των 18 ετών) είδε αυτό το παγκάκι σε μια ήρεμη γειτονιά, και είπε: "Γιατί να μην το κάνω σαν μπουρδέλο;"

Η Ελληνική ευθυνοφοβία

Ξέρετε, έχω ακούσει πολλούς εργοδότες στην Ελλάδα να μου λένε για κάποιον υπάλληλό τους πως «από όταν τον προσέλαβα η δουλειά βγαίνει δυσκολότερα από πριν». Το πιστεύετε πως υπάρχουν πολλά άτομα που κάνουν τα πράγματα χειρότερα από πριν; Μιλάμε για κόσμο που είναι πραγματικά liabilities.

(Πακετάρω τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα μαζί, αφού είναι απλώς θέμα της ίδιας κουλτούρας.)

Δείτε καλή ώρα (ή καλύτερα, "κακή ώρα") το συμβάν στα Τέμπη. Όσο περισσότερο το ψάχνουν οι δημοσιογράφοι, τόσο βγαίνει η βοθρίλα στην επιφάνεια: Κάτι μπαρμπάδες εξήντα χρόνων, με απολυτήριο δημοτικού (ελπίζω), που έγιναν σταθμάρχες από ρουσφέτι, να μιλάνε στον ασύρματο με ύφος καφενείου. Άτομα που, από όταν ενηλικιώθηκαν, απλώς πληρώνονται από το κράτος χωρίς να έχουν κάνει ποτέ τίποτα, χωρίς να έχουν κριθεί με κανέναν τρόπο και χωρίς να μπορούν να απολυθούν. Και πρέπει να σκοτωθούν άνθρωποι για να μιλήσει η κοινωνία για τα αυτονόητα.

Ποιός, όμως, τους ανέχεται όλους αυτούς; Όλοι μας!

Γιατί; Επειδή, πολλοί από εμάς, θα ήθελαν πολύ να μπορούσαν να μπουν και αυτοί σε μια αντίστοιχη βολεμένη θέση, χωρίς καμιά αξιολόγηση ή κριτήρια. Επειδή δεν τολμούν να πάνε κόντρα σε κάτι, που βαθιά μέσα στην ψυχή τους, είναι και το δικό τους όνειρο.

Η Ελλάδα που με κάνει να θέλω να φύγω, έχει ακριβώς αυτή τη νοοτροπία: του βολέματος και της τεμπελιάς. Όλοι κράζουν το δημόσιο, αλλά με το που ανοίγει διαγωνισμός στον ΑΣΕΠ, όλη η Ελλάδα τρέχει να πάρει μέρος. Όλοι κράζουν τα ρουσφέτια, αλλά με το που κάποιος θείος τους βρεθεί σε θέση ισχύος, είναι οι πρώτοι που λένε «ναι» στο διαθέσιμο βόλεμα.

Θα μου πείτε, όμως, και τι να κάνουν; Γιατί είναι αλήθεια πως και το 20% των ανθρώπων (νέων και μη), που είναι πραγματικά εργατικοί σε αυτή την κωλο-χώρα αναγκάζονται να σπείρουν σε ένα διαλυμένο, άγονο έδαφος.

Μπρος γκρεμός και πίσω... τα δώρα!

Βλέπετε, η εναλλακτική του σάπιου δημοσίου στην Ελλάδα είναι ο σάπιος ιδιωτικός τομέας στην Ελλάδα.

Η εργατική κουλτούρα είναι επιεικώς απαίσια. Αφεντικά και manager με κόμπλεξ κατωτερότητας, που θέλουν να μειώνουν και να ζορίζουν τους πάντες. Ωράρια έξω από κάθε νομοθεσία και συμβόλαιο. Άδειες που δεν δίνονται. "Δώρα" που τα ζητάνε πίσω (μαύρα). Και, εξ' αρχής, μισθοί για κλάματα.

Επειδή έχω ζήσει στο εξωτερικό, γνωρίζω πως ακόμη και τα χειρότερα που μπορείς να δεις πχ. στη Γερμανία, στην Ελλάδα θα έμοιαζαν με παράδεισο.

Ξέρετε μάλιστα τι είναι πολύ αστείο; Πως τις ελάχιστες φορές που άκουσα για εργασιακές μαλαγανιές στη Γερμανία, ήταν από ανειδίκευτους Έλληνες που μετανάστευσαν Γερμανία για να δουλέψουν και πάλι για Έλληνες εργοδότες. Το πιστεύετε; Ακόμη και εκεί, οι Έλληνες εργοδότες τους έκαναν ακριβώς τα ίδια χουνέρια.

Αλλά και καλός να είναι ο εργοδότης εδώ, να είναι η εξαίρεση δηλαδή, όσο καλή πρόθεση και να έχει, η οικονομία μας παραμένει καχεκτική. Ούτε ο μισθός θα είναι ποτέ αρκετά καλός, ούτε καμία σοβαρή προοπτική εξέλιξης θα υπάρχει συνήθως, ειδικά αν δουλεύει κανείς εκτός Αθήνας.

Όλα τα σκατά της χώρας, σε μια εικόνα.

Η λίστα που δεν έχει τέλος...

Να συνεχίσω με τη γενικότερη αλλεργία σε κανόνες;

Να πω για το ότι, ακόμη και μετά από την κατάκτηση του να απαγορευτεί το κάπνισμα, όταν πας στην επαρχία, οι μαγαζάτορες ψάχνουν συνεχώς μαμουνιές για να αφήσουν τον κόσμο να καπνίζει;

Να πω που προχθές είδα έναν μπάρμπα 65 χρονών, να πετάει ένα χαρτάκι-σκουπίδι στο πεζοδρόμιο, σαν να μη συμβαίνει τίποτα; Δεν ντράπηκε ο βρωμιάρης; Θα σας πω εγώ: Όχι. Δεν τον νοιάζει, γιατί μεγάλωσε σε μια κοινωνία «αντικοινωνική», όπου όλοι ήταν δυνάμει "ανταγωνιστές". Αυτοί που θα του έτρωγαν την ΠΑΣΟΚτζίδικη θέση που τον περίμενε.

Αυτή είναι η κουλτούρα της μεταπολίτευσης που έχτισε η γενιά των γονιών μας και μας έφερε εδώ που είμαστε σήμερα.

Ειλικρινά, για να γράψω αυτό το άρθρο, απλώς άνοιξα μια λίστα στο Google Keep και περπάτησα για δύο ώρες στους δρόμους της πόλης. Και κάθε φορά που έβλεπα κάτι σάπιο, το κατέγραφα. Και έχω τόσα πολλά ακόμη, που θα μπορούσα να γράψω βιβλίο, αλλά δεν θα συνεχίσω για πολύ. Μονάχα μερικά ακόμη, απλώς για να τα βγάλω από μέσα μου:

• Είμαστε η μόνη χώρα της ανεπτυγμένης (και καλά) Ευρώπης που συνεχίζει να είναι γεμάτη αδέσποτα σκυλιά. Που από τη μία, είναι κακό για τα ζώα τα ίδια. Και που από την άλλη, σε πολλά μέρη φοβάσαι να κυκλοφορήσεις για να μη σε φάνε οι αγέλες.
• Αλλά και πολλά σκυλιά με αφεντικά, είναι ίδια με τα αφεντικά τους. Καταλαβαίνετε τι εννοώ; Ας πω απλώς πως δεν υπήρξε ούτε ένα σκυλί που να μου φάνηκε επικίνδυνο ή αγριεμένο στο Βερολίνο.
• Οι πόλεις μας, σε μεγάλα τους κομμάτια, είναι γεμάτες σάπια, παμπάλαια κτίρια και παρατημένες γειτονιές.
• Βασικά, ανάθεμα αν ολόκληρη η Ελλάδα έχει μια ή δύο πραγματικά ωραίες πόλεις, περιποιημένες και με όμορφη αρχιτεκτονική.
• Οι πόλεις μας είναι γεμάτες με γκράφιτι. Μην φτιαχτεί ένα ωραίο πάρκο, ή ένα όμορφο κομμάτι - μέσα σε μέρες γεμίζει από απαίσια γκράφιτι ή οπαδικά συνθήματα. Λες και οι άνθρωποι θυμώνουν αν δουν κάτι όμορφο και καθαρό.
• Η γνωστή (κακή) Ελληνική κουλτούρα είναι το να προσπαθείς να μειώσεις τον περίγυρό σου. Προέρχεται από αυτόν τον εγγενή ανταγωνισμό της κοινωνίας μας. Σκεφτείτε τον μέσο Έλληνα σε μια δουλειά που τον κάνουν «manager» - που του δίνουν δηλαδή έστω και λίγη ισχύ. Κατευθείαν, το παίρνει πάνω του και προσπαθεί να το παίξει αφεντικό. Ακόμη και μεταξύ συναδέλφων, μόνο επικριτικά μπορεί να μιλήσει ο καθένας για τους άλλους. Αυτά, ειλικρινά, όσα χρόνια δουλεύω με Ευρώπη, δεν τα έχω δει να συμβαίνουν ούτε στο 1%. Μιλάμε για μέρα με νύχτα.

«Έτσι που τα λες, ακούγεται σαν η Ελλάδα να είναι το χειρότερο μέρος...»

Ως εδώ μίλησα για αρκετά από τα στραβά της ζωής στην Ελλάδα που προσωπικά με κάνουν να νιώθω πως θέλω να φύγω.

Αλλά θέλω να είμαι ξεκάθαρος: Δεν είναι παντού καλύτερα. Μάλιστα αν συγκρίνουμε με διάφορες άλλες χώρες, τόσο των Βαλκανίων, όσο και άλλων ηπείρων, η Ελλάδα μπορεί να φανεί ακόμη και διαμάντι.

Όμως, γιατί να συγκριθούμε με "χειρότερους"; Εγώ επιλέγω να μας συγκρίνω με κάτι ρεαλιστικό και κοντινό: Με τις ανεπτυγμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και επειδή σε έναν βαθμό το έχω ζήσει, ξέρω πως, ακόμη και αν δεν είναι όλα τέλεια κι εκεί, τουλάχιστον τα περισσότερα πράγματα είναι σε καλύτερο επίπεδο.

Διαφθορά, ας πούμε υπάρχει παντού. Στη Γερμανία, όμως, δεν νιώθεις ότι ζεις σε κράτος ανομίας.

Παραβατικοί και αντικοινωνικοί υπάρχουν παντού. Στο Βερολίνο, όμως, ανάθεμα αν είδα μια φορά στα τέσσερα χρόνια κάποιον που είχε παρκάρει παράνομα. Και ακόμη και αυτόν, μετά από μερικά λεπτά, είχαν φέρει γερανό και του μάζευαν το αμάξι.

Μερικοί λόγοι για να μείνεις στην Ελλάδα

Τώρα, θα έχετε δίκιο να πείτε: «Καλά έκραξες ρε μάγκα, αλλά δεν μπορεί όσοι συνεχίζουν να μένουν σε αυτή τη χώρα να είναι όλοι τους ηλίθιοι.»

Συμφωνώ. Δεν είναι. Και μην ξεχνάτε πως και εγώ σε αυτή τη χώρα μένω - και μάλιστα γύρισα από το εξωτερικό από επιλογή μου.

Γιατί, όμως, το έκανα αυτό, ενώ τα περιγράφω όλα τόσο μαύρα; Θα σας δώσω μια λίστα με τα λίγα πράγματα που είναι, για μένα, λόγοι για να παραμείνει κανείς στην Ελλάδα:

• Είναι η χώρα που γεννήθηκες. Αυτό σημαίνει πως, ακόμη και αν τα πράγματα ή οι άνθρωποι είναι στραβά/στραβοί, τουλάχιστον ξέρεις το γιατί και τους καταλαβαίνεις σαν ψυχοσύνθεση.
• Ποτέ δεν θα αισθανθείς τόσο «ξένος» στη χώρα σου, όσο σε μια χώρα που αντικειμενικά θα είσαι πάντα ξένος.
• Ο καιρός είναι γενικά καλός.
• Το φαγητό είναι πολύ καλό.
• Αν έχεις ήδη περιουσία ή δικό σου σπίτι για να μείνεις, η μια δουλειά της οικογένειάς σου για να συνεχίσεις, τα πράγματα είναι πολύ πιο εύκολα.
• Αν μπορείς να δουλεύεις για το εξωτερικό και να κάνεις arbitrage έναν μισθό βόρειας Ευρώπης με το χαμηλότερο κόστος ζωής στην Ελλάδα, τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα.
• Είναι πολύ πιο εύκολο να κάνεις σχέση και να στήσεις οικογένεια με ένα άτομο από τη χώρα σου, που κουβαλάει την ίδια κουλτούρα με εσένα.
• Σε αυτή τη χώρα ζει η οικογένειά σου: Οι γονείς σου, τα αδέρφια σου, οι άνθρωποι που αγαπάς και που σε νοιάζονται. Και για μένα, ο βασικότερος, ουσιαστικότερος λόγος που επέλεξα να μείνω εδώ (τουλάχιστον για τα επόμενα χρόνια) είναι ο τελευταίος: Η οικογένειά μου.

Γιατί, όλα τα άλλα, ακόμη και στο εξωτερικό, με κάποια προσπάθεια μπορείς να τα βρεις, ή έστω να τα εξομοιώσεις. Αλλά πραγματική «οικογένεια» είναι μόνο μία, και η ζωή περνάει τόσο γρήγορα, που κυνηγώντας μια ψεύτικη ευτυχία μέσα από καριέρα και λούσα, είναι εύκολο να χάσεις το σημαντικότερο πράγμα που έχεις στη ζωή, που είναι οι στιγμές μαζί τους.

Αλλά δεν θα πω ψέματα: Αν μπορούσα να πάρω όλη την οικογένειά μου και να πάμε να μείνουμε στη Γερμανία, θα το έκανα στο δευτερόλεπτο.

Συμπέρασμα;

Υπάρχουν αμέτρητοι λόγοι για να φύγεις από την Ελλάδα. Αν δεν είσαι ο τύπος ανθρώπου που θέλει να κάνει μαλαγανιές, που βασίζεται σε γνωριμίες και γλειψίματα για να κερδίσει, τότε η Ελλάδα δεν είναι για σένα. Το ίδιο και εάν είσαι άνθρωπος που πιστεύει σε μια κοινωνία με σεβασμό και με κανόνες.

Η Ελληνική κοινωνία είναι βαθιά αντικοινωνική, και μέσα της μπορούν να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν μονάχα οι ψυχοπαθείς, τα βλήματα και οι ξεδιάντροποι.

Από την άλλη, ακόμη και καλό σκοπό να έχεις, η οικονομία είναι τόσο σάπια, και το σύστημα τόσο διεφθαρμένο, που ότι και να προσπαθήσεις να κάνεις, θα παίζεις το παιχνίδι στο super-hard mode. Δεν λέω, ίσως και να καταφέρεις κάτι, όλα είναι δυνατά - αλλά σε μια πιο δίκαιη κοινωνία, όλα θα γίνονταν πιο εύκολα.

Έτσι, για μένα, ο μόνος αποδεκτός τρόπος για να ζήσεις σε αυτή τη χώρα, είναι να αποδεχτείς τα σκατένια κομμάτια της, και να δομήσεις τη ζωή σου έτσι ώστε να κρατάς τη μεγαλύτερη δυνατή απόσταση από αυτά.

Γίνεται να μη δουλεύεις με Έλληνες εργοδότες; Τέλεια.

Γίνεται να κυκλοφορείς μόνο στις ωραίες περιοχές της πόλης σου, όπου τα πράγματα είναι λίγο πιο «ευρωπαϊκά». Κομπλέ.

Γίνεται να φτιάξεις μια ζωή σε ένα ωραίο σημείο της Ελληνικής επαρχίας και να είσαι κοντά στην οικογένειά σου χωρίς να αναγκάζεσαι να αντιμετωπίσεις τη σαθρότητα της Ελληνικής πόλης; Αν μπορείς, και το θέλεις, ίσως και να είναι το καλύτερο.

Αλλιώς, φύγε. Έστω, φύγε για μερικά χρόνια, απλώς για να δεις πως είναι η εναλλακτική. Και ίσως, μακροπρόθεσμα, όταν όλες οι σημερινές γενιές θα έχουμε αφήσει αυτόν τον μάταιο κόσμο, ίσως οι επόμενες, έχοντας κουβαλήσει και εμπειρίες από κοινωνίες καλύτερες από εμάς, να επιστρέψουν και να κάνουν την κοινωνία αυτού του τόπου κάπως καλύτερη.

Προσωπικά, για μεσοπρόθεσμες αλλαγές, είμαι αρκετά πεσιμιστής. Μακροπρόθεσμα όμως, σε βάθος, δηλαδή, εκατό χρόνων, πιστεύω ότι τα πράγματα θα αλλάξουν. Εξάλλου, τι καλύτερο είχαν από εμάς οι βόρειοι Ευρωπαίοι, πέραν απλώς από περισσότερο χρόνο ως κράτη;

Στην τελική, ο κόσμος στον οποίο ζούμε, είναι οι άνθρωποι που μας περιτριγυρίζουν. Και αν αυτοί είναι καλοί, τότε καλός είναι και ο κόσμος μας, και η χώρα μας. Λίγο χρόνο θέλει μονάχα, και δεν μπορεί: Ακόμη και οι χειρότερες κοινωνίες, αργά ή γρήγορα κι αυτές αναγκάζονται να αλλάξουν. Η απλώς χάνονται - που και πάλι, για τη μεγάλη εικόνα, είναι καλό.