Τι είναι τα Soft Skills (και γιατί είναι σημαντικά);

Μια ζωή θυμάμαι να μαλώνουμε για το ποιός ήταν “έξυπνος” ή όχι.

«Μα, ήταν ο καλύτερος μαθητής στο σχολείο του!»
Ή «πήρε πτυχίο με εννιά!»

…ή βάλτε εδώ οποιαδήποτε σχετική πρόταση που περιλαμβάνει κάποιο πτυχίο, βραβείο η qualification.

Αλλά, την ίδια στιγμή, βλέπαμε ανθρώπους που, με βάση τα προηγούμενα, αποτύγχαναν παταγωδώς στο παιχνίδι της επιτυχίας.

Και βλέπουμε άλλους που, παρά το ότι δεν είχαν δώσει σοβαρά δείγματα “εξυπνάδας”, έκαναν εξαιρετικά πράγματα στη ζωή τους στη συνέχεια, ή απλά έβγαζαν πιο πολλά λεφτά από όλους, που είναι ένας αποδεκτός δείκτης επιτυχίας.

Ή πέραν από αυτά τα άκρα, όλοι μας βλέπαμε ότι δεν υπήρχε απόλυτη συσχέτιση μεταξύ των βαθμών στο σχολείο και την γενική επιτυχία στη ζωή.

Πως το ερμηνεύουμε αυτό;

Μια πιθανότητα είναι πως απλά ο κόσμος εκεί έξω είναι πολύ μεγάλος.

Εγώ, π.χ. γεννήθηκα σε μια μικρή κωμόπολη της βόρειας Ελλάδας.

Ακόμη και ο εξυπνότερος να ήμουν στο χωριό μου, όταν από τους 8.000 κατοίκους πας να ζήσεις σε μια πόλη των 4 εκατομμυρίων, η οποία μαζεύει ενεργά πολλούς φρικαρισμένους (με την καλή έννοια) από όλον τον κόσμο, αντιμετωπίζεις αμέσως ένα διαφορετικό επίπεδο ανταγωνισμού.

Και από τον πιο έξυπνο του χωριού, στον πραγματικό κόσμο βρίσκεσαι (εξ’ ορισμού, από τις πιθανότητες) κάπου στον μέσο όρο – τουλάχιστον μέχρι να αποδείξεις το αντίθετο.

Αλλά, νομίζω πως όσο μιλάμε για “τον έξυπνο του χωριού”, ή “τον έξυπνο της Αθήνας”, μένουμε εγκλωβισμένοι σε μια ξεπερασμένη ερμηνεία, που δεν μπορεί να εξηγήσει το σημερινό παιχνίδι της ζωής.

Η ερμηνεία, για την οποία λέω να κουβεντιάσουμε σήμερα, είναι η γενικότερη τύφλα που είχαν οι προηγούμενες (και η δική μου) γενιές Ελλήνων στο σύνολο από μη-τεχνικές ικανότητες, που στα Αγγλικά λένε “soft skills”.

---

Στην Ελλάδα που εγώ μεγάλωσα, ο θεός του παιχνιδιού της επιτυχίας ήταν το πτυχίο – οποιουδήποτε είδους.

Αυτό είχε σίγουρα να κάνει με τις ανάγκες πάνω στις οποίες εξελίχθηκε η Ελληνική παραγωγική δομή.

Βγάζει νόημα αν σκεφτούμε πως, μετά την ίδρυση του κράτους, χρειάστηκε μια μετατροπή των ανεκπαίδευτων Ελλήνων σε ειδικευμένους εργάτες που θα έμπαιναν σε συγκεκριμένα σημεία της παραγωγικής διαδικασίας, σαν τα κομμάτια ενός παζλ.

Αλλά η Ελληνική κοινωνία υπήρξε ταυτόχρονα πλήρως γραφειοκρατική και συντηρητική.

Μια κοινωνία με αυτά τα χαρακτηριστικά, γίνεται όλο και πιο άκαμπτη, χάνει την δημιουργικότητά της (αυτό που λέμε “καινοτομία”) και επιμένει να δίνει σημασία μονάχα σε πράγματα που αποδεικνύουν άλλα πράγματα που ήδη γνωρίζαμε: όπως το ότι ο μαθητής που παίρνει τον μεγαλύτερο βαθμό, είναι και ο ικανότερος, γενικά.

Μην με παρεξηγήσετε: Οι καλοί βαθμοί κάτι δείχνουν, όπως και τα πτυχία και τα διδακτορικά. Το ερώτημα, όμως, είναι το γιατί οι τεχνικές ικανότητες δεν αποτελούν πάντα άμεση ένδειξη επιτυχίας στη ζωή.

Θέλω να πω, τι είναι αυτό που μπορεί να λείπει από έναν άνθρωπο που τα έχει ήδη όλα αυτά;

Κι εδώ ερχόμαστε στα soft skills.

Έχω γράψει πολλές φορές για το πόσο δεν μου αρέσουν οι ορολογίες. Είναι σαν το χειρουργείο: Αν κάνεις κομματάκια ένα ζωντανό όργανο για να δεις πως λειτουργεί, το έχεις ήδη σκοτώσει.

Τα soft skills ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Οπότε, η καλύτερη one-line περιγραφή που μπορώ να δώσω είναι:

Τα soft skills είναι όλα τα skills που δεν είναι hard skills (δηλαδή τεχνικά).

Χαζός ορισμός, ε;

Πως μπορεί να μην είναι, όταν κομμάτι του ορισμού τους στην wikipedia λέει: .”…περιλαμβάνουν την κοινή λογική”. Αλλά, αναρωτιέμαι, πόσο “κοινή” είναι μια λογική, όταν αναγκαζόμαστε να διαχωρίσουμε αυτούς που την κατέχουν και αυτούς που δεν;

Ισχύει, όμως, πως η “κοινή λογική” έχει και επίπεδα: Άλλη η κοινή λογική ενός έξυπνου και άλλη ενός χαζού. Αλλά, δυστυχώς, εδώ γυρνάμε στο αρχικό πρόβλημα του ότι μια ζωή θα μαλώνουμε για το ποιός από τους δύο είναι ο έξυπνος, και άρα παίρνουμε κακή κατεύθυνση.

Ας το πάρουμε αλλιώς τότε.

Ας πούμε ότι έχουμε δέκα άτομα και ότι δίνουμε σε όλους ένα συγκεκριμένο task. Είναι σίγουρο, πως ένας από τους δέκα θα το εκτελέσει καλύτερα από όλους τους άλλους.

Θα το κάνει πιο σωστά, πιο αποδοτικά, θα οργανώσει τους πιθανούς βοηθούς του καλύτερα, θα προβλέψει πιθανά προβλήματα κλπ.

Έτσι, επιστρέφουμε στην αναζήτηση του ορισμού των soft-skills από αναγωγή:

Soft skills είναι όλα τα skills που έχει αυτός που καταφέρνει πράγματα, και δεν έχουν αυτοί που δεν τα καταφέρνουν τόσο καλά.

Αυτός είναι ο ορισμός που θα έδινα εγώ. Είναι γενικός, αλλά με την καλή έννοια: μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολλές περιπτώσεις.

Η μόνη μεταβλητή στην πρόταση, είναι το “καταφέρνει πράγματα”. Το για ποιά πράγματα μιλάμε, είναι αυτό που καθορίζει τα soft skills που ψάχνουμε κάθε φορά.

Το παιδί που πήρε δέκα στο πανεπιστήμιο, ας πούμε, σίγουρα είχε κάποια πράγματα που έκανε καλύτερα από τους υπόλοιπους συμφοιτητές του.

Είχε, για παράδειγμα, την πειθαρχία για να λέει όχι σε εξόδους και να κάθεται να μελετάει. Την αντίληψη του τι είναι σημαντικό σε ένα μάθημα και τι όχι, ώστε να μεγιστοποιήσει την αποδοτικότητά του. Τον τρόπο να φτιάχνει σχέσεις με τους καθηγητές του, ώστε να τον παίρνουν με καλό μάτι και να τον βοηθάνε.

Όλα αυτά αποτελούν soft skills, γιατί δεν είναι εύκολα μετρήσιμα με ένα τεστ. Παραμένουν, όμως, πολύ σημαντικές ικανότητες, αν ο σκοπός σου είναι να πάρεις πτυχίο με δέκα.

Όταν, όμως, αυτό το παλικάρι βγει στην αγορά εργασίας και λόγω του μεγάλου του βαθμού τον πάρουν στην Google, το αν κάθεται στην πρώτη σειρά των θρανίων δεν θα κάνει τον προϊστάμενό του να τον βλέπει με καλύτερο μάτι. Στην τελική, μπορεί να κάνουν βιντεοκλήση.

Ή όταν θα πρέπει να συνεννοηθεί με τα υπόλοιπα είκοσι άτομα της ομάδας του, η ικανότητά του να να κλείνεται πάνω από ένα βιβλίο με τις ώρες θα είναι το αντίθετο από αυτό που θα χρειάζεται.

Η, το ότι ποτέ δεν έβγαινε με τους συμφοιτητές του τα βράδια, ώστε να μάθει να μιλάει με αγνώστους και να κοινωνικοποιείται, θα τον κάνει ανίκανο να επικοινωνήσει αποτελεσματικά με τους αμέτρητους διαφορετικούς χαρακτήρες που θα αλληλεπιδρούν στο πολύ γρήγορο περιβάλλον της Google.

Και έτσι, κάποια στιγμή, ο Δημητράκης το καλό παιδί θα νιώσει ότι έχει χτυπήσει ταβάνι, θα πέσει σε κατάθλιψη γιατί θα νιώθει outsider για κάποιον “μη-τεχνικό λόγο” και θα επιστρέψει στην Ελλάδα να κάνει μια απλή δουλειά στην οποία του ζητείται κάτι πολύ συγκεκριμένο (όπως έκανε όταν ήταν φοιτητής).

Η μπορεί να κάνει μαθήματα σε άλλους και να τους μάθει πως να παίρνουν πτυχίο με 9, πράγμα που αλήθεια ξέρει να το κάνει καλά.

Γι’ αυτό λέω πως το “ποιο πράγμα” είναι η μεταβλητή. Αλλά, γενικά, όταν θα λέμε “soft skills” από εδώ και πέρα, θα υποθέτουμε πως μιλάμε για την “επιτυχία στο σημερινό περιβάλλον εργασίας”.

Με άλλα λόγια, τις ικανότητες που βοηθούν σε ένα περιβάλλον όπου έρχεσαι σε επαφή με πολλούς ανθρώπους με διαφορετικές προσωπικότητες, από διαφορετικές κουλτούρες, που θα μιλούν διαφορετική γλώσσα από εσένα, και όπου συχνά θα αναγκαστείς να δώσεις λύσεις σε άγνωστα προβλήματα, να αυτοσχεδιάσεις, να πάρεις αποφάσεις και να μπορείς να λειτουργήσεις σε πλαίσια εκτός της εξειδίκευσής σου.

Και, σίγουρα, θα θέλεις να τα πηγαίνεις καλά με τους συνεργάτες σου – γιατί στα μοντέρνα περιβάλλοντα εργασίας, στις οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες όπου το χρήμα ρέει άφθονο, ο άνθρωπος και η ποιότητα ζωής του στον εργασιακό χώρο έρχονται πρώτα.

Οπότε, αν είσαι ένας μουντρούχος που δεν μπορείς να μιλήσεις με άνθρωπο, δεν ξέρεις να διαφωνείς παραγωγικά και να δέχεσαι (αλλά και να κάνεις) σωστή κριτική, τότε δεν θα πας πολύ μπροστά, όσο “τυπικά” έξυπνος και να είσαι.

Με λίγα λόγια, αυτό είναι το κομμάτι των soft skills, όπως το καταλαβαίνω εγώ. Είναι όλα όσα διαχωρίζουν αυτόν που φέρνει την καινοτομία, που οργανώνει και καθοδηγεί μεγάλες ομάδες ανθρώπων, που κάνει τα πάντα δέκα φορές πιο αποδοτικά από το αναμενόμενο και που κάνει (πετυχημένη) επιχειρηματικότητα, από όλους όσους δεν μπορούν να τα κάνουν όλα αυτά.

Και το ενδιαφέρον είναι πως, ένας που έχει soft-skills αλλά δεν έχει την απαραίτητη τεχνική γνώση, μπορεί να προσλάβει αυτούς που έχουν τα hard-skills και να καταφέρει τον στόχο του (βλέπε Steve Jobs και Steve Wozniak). Ενώ το ανάποδο είναι πολύ σπάνιο.

Όταν, λοιπόν, μαλώναμε για το “ποιός είναι πιο έξυπνος” και μετά αναρωτιόμασταν το γιατί “πετύχαινε στη ζωή” ο ένας και όχι ο άλλος, αυτά ήταν τα χαρακτηριστικά που δεν αναζητούσαμε.

Τα υποτιμούσαμε, γιατί στη γενιά που έζησε τον πόλεμο, άλλα ήταν τα χαρακτηριστικά που έφερναν την επιβίωση. Και στη γενιά των γονιών μας, που έπρεπε απλά να γίνεις το κομμάτι ενός πάζλ σε μια οικονομία χτισμένη από σχέδια Μάρσαλ και Ευρωπαϊκά κονδύλια, ένα πτυχίο ήταν αρκετό.

Τα πράγματα, όμως, έχουν αλλάξει – και αλλάζουν συνεχώς όλο και περισσότερο. Και όσο καλύτερα καταλάβουμε ποιές είναι οι ικανότητες που πραγματικά έχουν αξία σήμερα, τόσο πιο εύκολα θα βρούμε τα δικά μας αδύναμα σημεία ώστε να τα δουλέψουμε και να ανεβάσουμε τις ικανότητες μας σφαιρικά.

Και το πιο ωραίο είναι πως, στην εποχή των soft skills, αφήνουμε πίσω τα δογματικά κολλήματα των πτυχίων και αρχίζουμε να γινόμαστε καλύτεροι σε πράγματα που, στην τελική, μας κάνουν καλύτερους ανθρώπους, που μπορούμε να συνεννοηθούμε και να λειτουργήσουμε αρμονικά σε μια υγιή κοινωνία.

Πράγματα που θα έπρεπε, ούτως η άλλως, να ήταν common sense, όπως λέει και η Wikipedia.