Λιγότερες οθόνες, περισσότερη ζωή

Για άνθρωπος που ως επάγγελμα κάθεται οχτώ ώρες τη μέρα μπροστά από μια οθόνη, το ότι σιχαίνομαι τις οθόνες θα σας φανεί είτε εντελώς λογικό, είτε εντελώς παράλογο.

Φυσικά, δεν μου φταίνε οι οθόνες οι ίδιες (το hardware), αλλά η κατάσταση που έχουμε φτάσει, όπου δεν υπάρχει ούτε δευτερόλεπτο στη μέρα μας που, εκτός κι αν είναι αδύνατον, δεν κοιτάζουμε μια οθόνη.

Είναι πρώτο πράγμα που κοιτάζουμε όταν ανοίγουμε τα μάτια μας. Τρώμε μεσημεριανό βλέποντας βιντεάκια στο YouTube στα 10 εκατοστά από τη μούρη μας. Αράζουμε με τη σχέση μας και αντί να συζητάμε σκρολάρουμε στα AI-generated feeds. Και πριν κοιμηθούμε, τα μάτια μας κλείνουν από την κούραση, κοιτάζοντας το φωτεινό ορθογώνιο μέσα στο σκοτάδι. Κι ας μην πιάσω τις πολλές φορές που διακόπτουμε ακόμη και τον ύπνο μας για να δούμε κάποιο άσχετο notification...

Αυτή η κατάσταση μου προκαλεί αηδία. Με κάνει να αισθάνομαι πνιγμένος. Έχουμε παγιδευτεί σε έναν τρομακτικό εθισμό, και συνέβη τόσο αργά και ύπουλα που μας φαίνεται πια φυσιολογικό.

Παρόλα αυτά, σήμερα δεν θα μιλήσω για τα ίδια κλισέ περί της χρήσης των κινητών. Εξάλλου, έχω ήδη γράψει για το θέμα.

Σήμερα θέλω να μιλήσω για πράξεις, και όχι για θεωρίες. Θα μοιραστώ μαζί σας το πως επέλεξα να αντιδράσω απέναντι στα facts που όλοι ήδη ξέρουμε: Μια λίστα με τους τρόπους που προσπάθησα να αντιμετωπίσω τον εθισμό από τις οθόνες, το ποιοί από αυτούς λειτούργησαν, το ποιοι απέτυχαν παταγωδώς - και το γιατί.

Οι τρόποι ήταν οι εξής:

1. Έκλεισα οποιοδήποτε notification δεν ήταν απολύτως απαραίτητο (Αποτέλεσμα: Επιτυχία)

Όταν ο Tim Cook παρουσίαζε το πρώτο Apple Watch, δεν είχε αποφασίσει ακόμη σε ποιό κοινό θα το έκανε target. Θα ήταν απλώς ένα ακόμη ρολόι για βλέπουμε την ώρα; Θα λειτουργούσε σαν ένα fashion accessory; Θα το παίρναμε για να μετράμε τους παλμούς μας;

Ε, ένας σκοπός που του απέδωσε το τμήμα marketing της Apple, ήταν πως θα μας βοηθούσε να απομακρυνθούμε από τις οθόνες των κινητών μας.

Δεν ξέρω για εσάς, αλλά το να βάλω ακόμη μια οθόνη στον καρπό μου ώστε να κοιτάζω λιγότερο την οθόνη του κινητού μου, μου φαίνονταν πάντα χαζό.

Σε αυτό που είχαν δίκιο, όμως, ήταν πως τα notifications ήταν πρόβλημα.

Βλέπετε, το να κοιτάζεις το κινητό σου όποτε εσύ το χρειαστείς, είναι ένα πράγμα, αλλά το να έχεις μια συσκευή στην τσέπη που κάθε λίγο σε τσιγκλάει σαν γκρινιάρικο μωρό, είναι απλώς διαβολικό.

Γίνεται ένα μόνιμο distraction που δεν θα σου επιτρέψει ποτέ να διατηρήσεις συνεχές focus σε καμία δραστηριότητά σου.

Αφήστε που, εμπειρικά, ξέρουμε πως όποιος σηκώσει το κινητό του για να δει ένα απλό notification (πχ. ότι σκόραρε η αγαπημένη του ομάδα), πριν το βάλει ξανά στην τσέπη, θα σκρολάρει και μια γρήγορη γύρα στο Instagram, αφαιρόντας ακόμη 15-20 λεπτά από τον πολύτιμο χρόνο της ζωής του.

Φανταστείτε αυτό, λοιπόν, επί 50 φορές τη μέρα.

Τώρα, όσον αφορά εμένα, για κάποιον λόγο πάντοτε σιχαινόμουν τα notifications.

Τα μόνα που είχα πάντα ανοιχτά, εδώ και πολλά χρόνια, είναι των email μου, των messaging apps και των τηλεφωνικών κλήσεων. Όσων δηλαδή έχουν να κάνουν με την επικοινωνία.

Οτιδήποτε σε social media, όμως, για μένα δεν είχε ΠΟΤΕ θέση στην μπάρα των ειδοποιήσεων, και φυσικά ποτέ δεν ενεργοποιούσα notifications από άσχετες εφαρμογές όπως games, καταστήματα κλπ.

Όσα like και αν μου έκαναν στο Instagram (όταν ακόμη είχα), θα τα έβλεπα όταν επέλεγα εγώ να ανοίξω την εφαρμογή, και όχι όποτε την κάπνιζε στον καθένα να μου πατήσει καρδούλα.

Λειτούργησε αυτή η προσέγγιση; Σίγουρα ναι. Το κινητό μου ποτέ δεν υπήρξε αυτό το ενοχλητικό μπάχαλο που έχω δει σε άλλους.

Και σίγουρα αποτελεί ένα απαραίτητο βήμα στο να μειώνω την εξάρτηση μου από τις οθόνες.

2. Διέγραψα οποιοδήποτε εθιστικό (και μη χρήσιμο) app (Αποτέλεσμα: Μισοπετυχημένο)

Μπορούμε να κάνουμε μεγάλη συζήτηση για το αν η απόλυτη αποχή από τα social media έχει νόημα, αλλά αν θες να μην καις τη ζωή σου μπροστά σε οθόνες, θα πρέπει τουλάχιστον να μην έχεις τα εθιστικά apps εγκατεστημένα στο κινητό σου.

Βλέπετε, δεν νομίζω πως το πραγματικό πρόβλημα είναι τα social media καθ’ εαυτά. Το ίδιο πράγμα, ουσιαστικά, είχαμε και τον παλιό καλό καιρό™️ με το MySpace, όπως και με εφαρμογές για chat (βλέπε MSN Messenger) και πωρωτικά online παιχνιδάκια.

Αλλά εκείνα δεν μας έκαιγαν τη ζωή όπως τα σημερινά. Και ο λόγος ήταν πως δεν τα κουβαλούσαμε συνεχώς μαζί μας. Υπήρχαν μονάχα στον υπολογιστή μας, και ο υπολογιστής μας στο σπίτι μας.

Για αυτό και πιστεύω πως το κινητό είναι το πρόβλημα, ή αλλιώς η συνεχής διαθεσιμότητά του.

Γιατί όταν έχεις κάτι σαν το TikTok στην τσέπη σου, επιλέγεις να παίζεις συνεχώς με τη φλόγα της πιθανότητας να πέσεις σε αυτό με τα μούτρα.

Το βλέπω ακριβώς όπως το αλκοόλ: Είναι εντάξει να πίνω μια-δύο φορές τον μήνα, όταν βγαίνω έξω σε μπαράκι, αλλά το να άνοιγα καθημερινά μπουκάλια στο σπίτι θα με έκανε αλκοολικό.

Εκ του αποτελέσματος, πάντως, αυτό το βήμα το θεωρώ μισό-επιτυχία, γιατί ακόμη και χωρίς τις εθιστικές εφαρμογές εγκατεστημένες, έχει τύχει να συνεχίσω να καίγομαι σε πλατφόρμες όπως το YouTube, απλώς μπαίνοντας μέσω του browser του κινητού.

Και κρατώντας αυτό, πάμε στο επόμενο point…

3. Προσπάθησα να κάνω λιγότερο εθιστικές τις χρήσιμες πλατφόρμες (Αποτέλεσμα: Πετυχημένο)

Ακολουθώντας το προηγούμενο βήμα, για αρκετό καιρό δεν είχα το app του YouTube εγκατεστημένο στο κινητό. Η λογική μου ήταν να το κάνω πιο “δύσκολο” να καώ σε αυτό, αφού θα έπρεπε να μπαίνω από τον browser του κινητού, που είναι αρκετά πιο clunky.

Και αυτό στην αρχή λειτούργησε καλά, αλλά με τον καιρό απλώς συνήθισα το web interface, και εκεί που έψαχνα ένα βίντεο για το πως να φτιάξω ένα καζανάκι, κατέληγα και πάλι να ανοίγω 10 tabs με όλα τα recommended videos του αλγορίθμου.

Επειδή, όμως, κάθε φορά που συνέβαινε αυτό ένιωθα και χειρότερα, αποφάσισα να το φέρω ακόμη περισσότερο στα μέτρα μου.

Πήγα, λοιπόν, στις ρυθμίσεις Google και απενεργοποίησα την καταγραφή του ιστορικού των βίντεο. Χωρίς αυτό, απ’ ότι φαίνεται, το YouTube δεν σου προτείνει πια βίντεο και η αρχική σελίδα, από μια ακατανίκητη παγίδα της προσοχής μας, μετατρέπεται σε μια βαρετή μαυρλία.

Έτσι είναι το YouTube με το ιστορικό απενεργοποιημένο

Όμως λειτούργησε! Ειλικρινά, για πρώτη φορά στη ζωή μου καταφέρνω να αναζητάω κάτι στο YouTube και να βλέπω μόνο αυτό.

Αυτό εννοώ με το να φέρουμε τις πλατφόρμες στα μέτρα μας...

4. Χρησιμοποίησα τα εργαλεία που προσφέρει το κινητό για να περιορίζεις τον χρόνο σου μαζί του (Αποτέλεσμα: Ουσιαστικά αποτυχημένο…)

Πιστεύετε ότι οι ίδιες οι εταιρείες που φτιάχνουν τα κινητά και τις online πλατφόρμες δεν γνωρίζουν πως είναι πράγματα εθιστικά;

Το αντίθετο: Όχι απλά το γνωρίζουν πως συμβαίνει, αλλά πληρώνουν πάρα πολλά χρήματα σε πολύ ικανούς ανθρώπους για να τα φτιάξουν ακριβώς έτσι.

Για να καλύψουν, όμως, "ηθικά" τον κώλο τους, εδώ και καμία πενταετία έχουν κάνει μια υπέρ-χλιαρή προσπάθεια για να μας βοηθήσουν να μην κολλάμε.

Τόσο το Android όσο και το iOS, έχουν ενσωματωμένες μετρήσεις του χρόνου που περνάμε με κάθε εφαρμογή, και μπορούμε να βάλουμε όρια στη χρήση, από τα οποία και μετά το κινητό θα αρχίσει να μας βγάζει ειδοποιήσεις για να σταματήσουμε.

Θα μου πείτε (και δίκιο θα έχετε) γιατί να θεωρώ τις εταιρείες υπεύθυνες, όταν πχ. και οι καπνοβιομηχανίες συνεχίζουν να παράγουν τσιγάρα και όποιος θέλει να καπνίζει;

Εύλογο ερώτημα. Και για τους ενήλικες ίσως να είναι σωστό. Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι ο εθισμός στα κινητά, όπως και στα τσιγάρα, ξεκινάει από πολύ νωρίς, και αυτό είναι ένα πρόβλημα που συνειδητά οι μεγάλες εταιρείες αποφεύγουν να λύσουν.

Τέλος πάντων, αυτά τα εργαλειάκια που σε ειδοποιούν για την υπερβολική χρήση τα δοκίμασα κι εγώ.

Δούλεψαν; Ας πούμε πολύ σπάνια, αφού το pop-up που πετάγεται σε κάνει τουλάχιστον να συνειδητοποιήσεις πως ίσως έχεις αρχίσει να καίγεσαι.

Τις περισσότερες φορές, όμως, το pop-up πετάγεται ακριβώς πάνω στη διάρκεια του καψίματος, που είναι ακριβώς σαν να λες σε έναν λαίμαργο να ξεκινήσει δίαιτα στη μέση της μπουκιάς του.

Από τη δική μου εμπειρία με το φαί, ο σιγουρότερος τρόπος για να αποφύγεις να φας λάθος, είναι το να μην έχεις τα λάθος πράγματα διαθέσιμα από την πρώτη στιγμή.

Οπότε, για μένα, τα εργαλειάκια αυτά, τις περισσότερες φορές απλώς δεν καταφέρνουν να λύσουν την ουσία του προβλήματος.

5. Προσπάθησα να μην χρησιμοποιώ το λάθος είδος συσκευών (Αποτέλεσμα: Πετυχημένο)

Είμαι πεπεισμένος πως υπάρχουν κατηγορίες στις συσκευές με οθόνες, από "θετικές" μέχρι "διαβολικές".

Χειρότερο από όλα τα είδη, για μένα, είναι τα tablet, σαν το iPad, για τον απλό λόγο ότι έχουν ακόμη μεγαλύτερη οθόνη που σε κάνει να αράζεις στον καναπέ και να καις τις ώρες της μέρας scrollάροντας στα feeds.

Το κινητό έρχεται ακριβώς μετά, απλώς γιατί η μικρή οθόνη μπορεί κάποια στιγμή να σε κουράσει. Το μεγάλο κακό του κινητού, όμως, είναι το ότι δεν σου επιτρέπει να “φτιάξεις” τίποτα, πέραν από μαλακισμένο “περιεχόμενο” στα social media.

Στο άλλο άκρο, έρχεται ένα καλό laptop, που το θεωρώ μια "καλή" συσκευή. Και με ένα laptop, φυσικά, μπορείς να καείς, αλλά και μόνο το ότι σου επιτρέπει να δημιουργήσεις, εάν έχεις έστω και λίγο από τον σπόρο της δημιουργίας μέσα σου, τότε ίσως και να το κάνεις.

Να, καλή ώρα, το κείμενο αυτό σας το γράφω από ένα ωραίο laptop που μου παρέχει τη λιγότερη δυνατή τριβή για τη δημιουργία.

Προσωπικά, έχω και ένα εντελώς μοντέρνο iPad, με ένα ειδικό case με πληκτρολόγιο και trackpad που το κάνει σχεδόν σαν laptop, αλλά όσο και να το προσπάθησα, η συσκευή εκείνη με οδηγούσε πάντα στον δρόμο της ελάχιστής της τριβής, που ήταν η “κατανάλωση” περιεχομένου.

Σαν συμπέρασμα: Έχω δει πως όταν, αντί για το κινητό μου ή το iPad, απλώς πιάνω το laptop μου, στο τέλος αισθάνομαι πολύ καλύτερα σχετικά με το που σπατάλησα τον χρόνο μου.

6. Έκανα την οθόνη του iPhone (ακόμη και) ασπρόμαυρη (Αποτέλεσμα: Νομίζω πως δουλεύει…)

Υπάρχει μια θεωρία που λέει πως οι οθόνες μας εθίζουν γιατί τα πάντα φαίνονται “ωραιότερα” από μέσα τους.

Σκεφτείτε το: Η πραγματικότητα σπάνια είναι τόσο πολύχρωμη όσο μια οθόνη γεμάτη με εικονίδια εφαρμογών, ούτε και φαίνεται τόσο φωτεινή όσο μια HDR φωτογραφία σε μια καλή οθόνη.

Η δική μου προσπάθεια να κάνω την οθόνη πιο βαρετή, είχε ως πρώτο βήμα απλούστατα να βάλω ένα μαύρο background, και να μην έχω τίποτα στις αρχικές μου οθόνες πέραν από τις απαραίτητες, χρηστικές εφαρμογές.

Αλλά, κάποιες φορές, το πηγαίνω και ένα βήμα παραπέρα, ενεργοποιώντας μια ρύθμιση του iOS (από το accessibility) που ουσιαστικά κάνει τα πάντα ασπρόμαυρα.

Είτε το πιστεύετε, είτε όχι, μια ασπρόμαυρη οθόνη σε κάνει να μη θέλεις να περάσεις πολλή ώρα κοιτάζοντας τη.

Το πρόβλημα, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ήταν περισσότερο η δική μου έλλειψη πειθαρχίας στο να κρατάω το κινητό αρκετές ώρες σε αυτό το mode.

7. Άφησα το κινητό (πολύ) μακριά μου

Εάν πάμε όλο τον συλλογισμό του θέματος στο extreme, αφαιρώντας την ύπαρξη του κινητού, εξαφανίζεται και το ίδιο το πρόβλημα, σωστά;

Φυσικά, δεν μπορώ να προτείνω να απαρνηθούμε γενικά το κινητό. Αλλά το να μην έχεις το κινητό κοντά σου όταν πας στο υπνοδωμάτιο, για παράδειγμα, θα σε αποτρέψει από το doom-scrolling πριν τον ύπνο, αλλά και από το πρωινό.

Όπως και το να κρατάς το τηλέφωνο εκτός του πεδίου της όρασης σου τις περισσότερες ώρες της ημέρας, θα σου δώσει την ευκαιρία να “βαρεθείς” λίγο, και να ασχοληθείς είτε με τον άνθρωπο που βρίσκεται δίπλα σου, είτε με τις σκέψεις σου τις ίδιες.

Λίγο πιο δύσκολο γίνεται όταν βγαίνεις έξω από το σπίτι, αφού σήμερα χωρίς το κινητό είσαι σχεδόν outcast. Ούτε να πληρώσεις μπορείς σε πολλά μέρη, ούτε να δείξεις την (ψηφιακή) ταυτότητα σου, ούτε ακόμη και να ενεργοποιήσεις τον (συνδεδεμένο) συναγερμό του σπιτιού σου. (Εντάξει, όλα αυτά γίνονται κάπως και χωρίς κινητό, αλλά με πολύ περισσότερο κόπο).

Και φυσικά δεν συζητάμε καν για το ότι αποκόπτεσαι εντελώς από την εύκολη επικοινωνία με τους ανθρώπους σου.

Όμως, αλήθεια, πότε ήταν η τελευταία φορά που βγήκατε από το σπίτι σας χωρίς το κινητό; Προσωπικά, το κάνω σπάνια, καμιά φορά που πηγαίνω για περπάτημα και το αίσθημα είναι μια περίεργη μίξη ανασφάλειας με απελευθέρωση.

Αλλά καταλήγω στο ότι, μια στο τόσο, μια καλή νηστεία από τις οθόνες και τις συσκευές, ακόμη κι αν φαίνεται λίγο βίαιη, μόνο καλό μπορεί να κάνει.

Μέσα από όλα αυτά τα πειράματα που έκανα προσπαθώντας να βρω μια καλύτερη ισορροπία με τις οθόνες, νομίζω πως καταλήγω σε ένα συμπέρασμα: Πως, ακόμη κι αν οι ίδιες οι συσκευές είναι εθιστικές, δεν φταίνε αυτές που κολλάμε μαζί τους.

Απλώς αποτελούν την απλούστερη, εναλλακτική διαδρομή, που θα ακολουθήσει η ενέργεια μας, όταν δεν την στρέψουμε εκεί που πρέπει. Στην τελική, ο άνθρωπος, πάντοτε πρέπει να κάνει, είτε αυτό είναι να δημιουργεί, είτε να εργάζεται, είτε να scrollάρει στο TikTok, είτε να κοιτάζει το ταβάνι.

Και αυτό το συμπέρασμα έβγαλα για εμένα: Πως εάν τολμήσω να βάλω μπροστά μου τα πράγματα που πραγματικά θέλω να κάνω, και έχω την πειθαρχία να το θυμίζω καθημερινά στον εαυτό μου (στη πράξη), τότε το κινητό και οι οθόνες, εκ των πραγμάτων, έρχονται αυτομάτως σε δεύτερη μοίρα - και έτσι σε υγιή ισορροπία ως δέκτης της προσοχής μας.

Οπότε, και πάλι στο ίδιο ερώτημα καταλήγουμε: Στο τι θα έκανες πραγματικά, αν υπήρχε ένα μαγικό χάπι που θα σου μείωνε στο μηδέν τον φόβο και θα σου έδινε απεριόριστη ενέργεια;

Αν η απάντηση σε αυτό είναι “θα σκρόλαρα στο TikTok” τότε σηκώνω τα χέρια μου ψηλά. Εάν, όμως, η απάντηση είναι κάποια άλλη, τότε προτείνω σε όλους μας το εξής τελευταίο πείραμα:

Ας κάνουμε το ένα, ελάχιστο βήμα προς εκείνο το πράγμα που διαλέξαμε, ακόμη κι αν δεν έχουμε το μαγικό χάπι. Και ας προσπαθήσουμε να έχουμε μια ελάχιστη πειθαρχία για να το επαναλάβουμε με μικρά βηματάκια, ξανά και ξανά, για κάποιον καιρό.

Και μετά από τον καιρό αυτό, ας επιστρέψουμε και να κοιτάξουμε το αποτέλεσμα: Πόσες ώρες λιγότερες περάσαμε τελικά μπροστά από την οθόνη; Τι πήρε τη θέση της;

Και πόσο διαφορετικά νιώσαμε για αυτό;